Dadorchuddo trydedd Plac Porffor Cymru ar Ddiwrnod Rhyngwladol y Ferch

11th October 2019
Croesawodd cymuned Cricieth pobl o bell ac agos pan ddaethon nhw ynghyd ar Ddiwrnod Rhyngwladol y Ferch (11.10.19) i ddathlu bywyd ac etifeddiaeth Megan Lloyd George.

Cafodd trydedd Plac Porffor Cymru ei ddadorchuddio yn ei hanrhydedd yng nghartref nyrsio Bryn Awelon, hen gartref y teulu, gan yr aelodau’r teulu Elizabeth George a Bengy Carey-Evans, 94, nai i Megan Lloyd George. Yn dilyn cafwyd dathliadau yn Neuadd Goffa’r dref.

Nod yr ymgyrch placiau porffor, sy’n cael ei redeg gan grŵp o wirfoddolwyr ac sy’n cael ei harwain gan yr elusen cydraddoldeb rhywiol, Chwarae Teg, yw gwella’r gydnabyddiaeth a gaiff menywod rhyfeddol yng Nghymru, coffáu eu cyflawniadau a cadarnhau eu hetifeddiaeth yn hanes Cymru.

Megan Lloyd George oedd yr AS benywaidd cyntaf i etholaeth Gymreig, Ynys Môn, o 1929-1951 ac yn ddiweddarach Caerfyrddin o 1957-1966. Drwy gydol y cyfnod hwn, bu’n hyrwyddo menywod mewn ffyrdd arwyddocaol.

Yn ystod ei haraith gyntaf, siaradodd am dai gwledig a’r effaith yr oedd tai gwael yn ei chael ar fenywod ar Ynys Môn, megis y gyfradd uwch o farwolaethau o ganlyniad i TB ymhlith menywod o’u gymharu â dynion.

Ymgyrchodd dros gyflog cyfartal a mynnodd fod y Llywodraeth yn gwneud mwy i roi rôl gyfrifol i fenywod yn yr ymdrech ryfel.

Roedd hefyd yn aelod o Orsedd y Beirdd yn yr Eisteddfod Genedlaethol (1935) ac yn Llywydd ymgyrch Senedd i Gymru ar ddechrau’r 1950au.

Enwebwyd Megan Lloyd George gan y Farwnes Eluned Morgan AC a Ffederasiwn Cenedlaethol Sefydliadau’r Merched yng Nghymru.

Mae’r plac hwn yn anrhydedd mawr i'r teulu ac mae'n addas iawn y dylid ei osod ym Mryn Awelon yng Nghricieth. Er i Megan dyfu i fyny yn rhifau 11 a 10 Stryd Downing wedi ei hamgylchynu gan wleidyddion amlwg ac urddau o'r dydd, Bryn Awelon oedd y lle y gwnaeth ei chartref yn gwasanaethu ar y Cyngor Tref lleol a chyda'i cymydog drws nesa fel ei cyfrinachwr gydol oes a'i ffrind gorau.”
Elizabeth George
Aelod o deulu Megan Lloyd George

Rwy'n falch iawn bod Megan Lloyd George wedi’i choffáu gyda Phlac Porffor yng Nghricieth. Bydd yn helpu i dynnu sylw at ei stori anhygoel, na fydd llawer o bobl yn ymwybodol ohoni.

“Bu Megan yn arwain y ffordd i fenywod mewn gwleidyddiaeth, gan iddi fod y fenyw cyntaf i gynrychioli sedd Gymreig yn Nhŷ'r Cyffredin. Roedd hi'n fentor i Aelodau Seneddol benywaidd o bob plaid, roedd yn aelod benywaidd cyntaf o Gomisiynwyr Eglwysi Cymru ac yn cefnogi datblygiad gwleidyddol Cymru.

“Arweiniodd hefyd fand bychan o Ryddfrydwyr Lloyd George yn y Senedd, gan siarad yn rheolaidd ar faterion fel amaethyddiaeth, materion Cymreig ac, yn gynyddol, hawliau merched.”
Barwnes Eluned Morgan
Aelod Cynulliad

Mae cymaint o fenywod ysbrydoledig, rhyfeddol yng Nghymru y gellid eu cydnabod gyda Phlac
Porffor am eu cyfraniadau.

“Roedd Megan Lloyd George yn eiriolwr go iawn dros fenywod a'u hawliau, gan ddefnyddio ei sefyllfa i roi llais iddynt ar faterion pwysig oedd yn effeithio arnynt. Heb fenywod fel hi, fydden ni ddim lle'r ydym ni heddiw.”
Jane Hutt
Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip

Y syniad y tu ôl i’r ymgyrch Placiau Porffor, a ddechreuwyd gennyf fi a grŵp trawsbleidiol o fenywod yn Aelodau'r Cynulliad yn 2017, yw gwella amlygrwydd cyflawniadau menywod ledled Cymru. Rwy'n credu bod llawer o fenywod eithriadol yng Nghymru, sydd wedi cael effaith hir a pharhaol ar eu cymunedau, wedi methu allan ar cael y gydnabyddiaeth y maent yn haeddu. Mae'n bwysig i'n pobl ifanc gweld beth mae menywod yn y gorffennol wedi'i wneud - allwch chi ddim bod yr hyn na allwch ei weld!

“Er mae’n siwr bod rhai yn ymwybodol o Megan Lloyd George, gobeithiwn y bydd y dadorchuddio hwn yn agor llygaid llawer o bobl eraill i'w chyfraniad sylweddol i wleidyddiaeth, Cymru a menywod Cymru.”
Julie Morgan
Aelod Cynulliad

Fel elusen cydraddoldeb rhywiol, mae Chwarae Teg yn gwybod bod menywod yn haeddu cael eu cydnabod ar yr un raddfa ag y mae dynion wedi bod drwy gydol hanes. Mae cymaint o straeon am lwyddiant merched yn aros i gael eu rhoi o dan y chwyddwydr ac i ysbrydoli cenedlaethau'r dyfodol. Mae'n wych felly ein bod wedi gallu dadorchuddio’r Plac Porffor hwn i gyd-fynd â Diwrnod Rhyngwladol y Ferch.

“Amcangyfrifir bod 250 o blaciau glas yn coffáu ffigurau nodedig yng Nghymru, gyda'r mwyafrif llethol ohonynt yn amlygu cyflawniadau dynion, gyda dim ond oddeutu dwsin o eithriadau benywaidd. Mae’r Placiau Porffor yn ceisio mynd i'r afael â'r anghyfartaledd hwn a rhoi lle amlwg i fenywod mewn hanes."
Hayley Dunne
Arweinydd Strategol - Cyflenwi, Chwarae Teg

Cafodd yr ymgyrch Placiau Porffor ei ddatblygu gan grŵp o Aelodau Cynulliad benywaidd a’i lansio ar Ddiwrnod Rhyngwladol y Merched 2017 i goffáu’r Aelod Cynulliad a’r ymgyrchydd cydraddoldebau Val Feld. Ers hynny, mae ail blac wedi’i neilltuo i Ursula Masson - hanesydd ffeministaidd a aned ym Merthyr.

Prosiectau Plac Porffor