Ail blac porffor Cymru i’w ddadorchuddio

8th March 2019

Plac i Ursula Masson o Ferthyr i’w ddadorchuddio mewn seremoni Diwrnod Rhyngwladol y Menywod

Ail blac porffor Cymru i’w ddadorchuddio yn Llyfrgell Ganolog Merthyr Tudful

Bydd Plac Porffor i Ursula Masson, yr hanesydd ffeministaidd a’r ysgolhaig a aned ym Merthyr Tudful, yn cael ei ddadorchuddio yn y dref am hanner dydd ar Ddiwrnod Rhyngwladol y Menywod – dydd Gwener, 8 Mawrth.

Mewn partneriaeth â Chwarae Teg ac Ymddiriedolaeth Hamdden Merthyr Tudful, bydd Placiau i Fenywod yn dadorchuddio ail blac porffor yr ymgyrch a grëwyd i wella’r gydnabyddiaeth i fenywod hynod yng Nghymru, yn Llyfrgell Ganolog Merthyr.

Bydd y plac yn coffáu’r hanesydd ffeministaidd Ursula Masson, a aned ym Merthyr ac a sicrhaodd ganlyniadau rhagorol wrth hyrwyddo rôl menywod yng Nghymru, ddoe a heddiw. Hi sefydlodd yr Adran Astudiaethau Rhyw yn y sefydliad a adnabyddir bellach fel Prifysgol De Cymru, ac Archif Menywod Cymru. Yn un o gymuned Wyddelig Merthyr Tudful, mynychodd Ursula O’Connor Ysgol Ramadeg Castell Cyfarthfa a Phrifysgol Caerdydd. Gweithiodd fel newyddiadurwr ar y Sydney Morning Herald rhwng 1969 a 1972. Cwblhaodd ei MA ym Mhrifysgol Keele, ac ariannwyd hynny diolch i fwrsari gan Margaret Stewart Taylor, prif lyfrgellwraig gyntaf Merthyr. Roedd ei thraethawd hir ar ymfudiad Gwyddelod i Ferthyr. Ar ôl gweithio ym maes addysg oedolion yn Abertawe, symudodd i Drefforest. Yno, roedd ganddi ddiddordeb arbennig mewn hanes menywod a ffeministiaeth.

Bydd y digwyddiad dadorchuddio ym Merthyr ar 8 Mawrth yn cynnwys areithiau gan Jane Hutt AC, Julie Morgan AC a’r Aelod Cynulliad lleol, Dawn Bowden AC.

Bydd y plac yn cael ei ddadorchuddio yn Llyfrgell Ganolog Merthyr Tudful gan Helen Molyneux, nith Ursula Masson ac aelod o grŵp Monumental Welsh Women.

“Following the unveiling of the first Purple Plaque in memory of Val Feld at the Senedd, we received a large number of very deserving nominations for women from across Wales for future plaques.

“We were struck by the incredible impact that Ursula Masson had on securing the presence of women in historical and political writings and records. Ursula was a feminist historian whose main interest was the political history of women in Wales. As she was someone who wrote widely about the women’s suffrage movement in Wales, it is apt that we are making this announcement in the year that is the 100th anniversary of some women getting the vote.

“Ursula is very deserving of this Purple Plaque at Merthyr Central Library commemorating her as a woman and her important work.”
Jane Hutt
Y Dirprwy Weinidog a’r Prif Chwip
Dywedodd Ceinwen Statter, a enwebodd Ursula Masson ar gyfer Plac Porffor:

“Rwyf wrth fy modd bod Ursula Masson yn cael ei choffáu â phlac porffor oherwydd mae ei stori hi yn un y dylid ei hailadrodd dro ar ôl tro, mae’n dangos i fenywod ifanc Merthyr y gallant gyflawni unrhyw beth! Mae dau brif reswm pam wnes i enwebu Ursula - un yn broffesiynol a’r llall yn bersonol.

“Yn broffesiynol, llwyddodd i sicrhau canlyniadau rhagorol wrth hyrwyddo rôl menywod yng Nghymru, ddoe a heddiw. Roedd ei gwaith gyda Llafur, sefydliad hanes dosbarth gweithiol Cymru, gydag Archif Menywod Cymru a sefydlu’r Ganolfan Astudiaethau Rhyw ym Mhrifysgol Morgannwg fel ag yr oedd, yn gampau eithriadol aruthrol. Ddeng mlynedd ers ei marwolaeth, mae’r rhain yn haeddu cydnabyddiaeth

“Ar nodyn personol, mynychodd fy mam a mam Ursula Ysgol Ramadeg Mynwent y Crynwyr gyda’i gilydd, lle cawsant eu haddysgu gan Sephora Davies, menyw arall a wnaeth gyfraniad anhygoel i Ferthyr.

“Er bod rhywfaint o gydnabyddiaeth i waith Ursula yn Hen Neuadd y Dref Merthyr, y Redhouse, nid yw’n hysbys iawn. Rwy’n falch y bydd Plac Porffor yn cael ei osod er cof amdani yn Llyfrgell Ganolog Merthyr i wneud mwy o bobl yn ymwybodol o’i stori a’i gwaddol nodedig.”