Roedd teyrngedau ac atgofion yn cael eu rhannu yng Nghaerdydd heddiw (24.1.2020), wrth i bobl ddod o bell ac agos ar noswyl y flwyddyn newydd Tsieineaidd, i ddathlu bywyd ac etifeddiaeth Angela Kwok, pencampwraig y gymuned Tsieineaidd yn y ddinas.
Cafodd pedwerydd Plac Porffor Cymru ei ddadorchuddio i anrhydeddu Angela yn Bamboo Garden ar Heol y Gadeirlan gan ei merch Temmy Woolston ac aelodau eraill o’r teulu. Yna, ymunon nhw â gwesteion a siaradwyr - Dirprwy Weinidog, Jane Hutt AC, Julie Morgan AC a’r athro Meena Upadhyaya OBE, am ddathliad yn Happy Gathering ar Cowbridge Road East.
Cyrhaeddodd Angela y DU yn 16 oed o Hong Kong, gan siarad ychydig iawn o Saesneg ac yn wynebu gwahaniaethau diwylliannol enfawr. Fodd bynnag, gwnaeth ei hagwedd gadarnhaol a’i gwaith diflino wahaniaeth anfesuradwy i fywydau llawer o fenywod Tsieineaidd oedd yn byw yng Nghymru.
Ar ôl priodi yn 19 oed, sefydlodd hi a’i gŵr fusnes tecawê yn y ddinas. Fodd bynnag, golygai hyn weithio oriau anghymdeithasol a sylweddolodd Angela ar effeithiau bywyd cymdeithasol cyfyngedig ar y menywod yn ei chymuned, llawer o fenywod Tsieineaidd yn teimlo’n unig a gydag ond ychydig o Saesneg yn methu cael gafael ar wasanaethau sylfaenol fel iechyd.
Dechreuodd fynd gyda’r menywod i apwyntiadau meddygfeydd teulu a chefnogi gyda chyfieithu, a sefydlodd Cymdeithas Menywod Tsieineaidd De Cymru yng nghanol y 1980au yng Nghanolfan Gymunedol Glanyrafon, lle roedd dros 50 o fenywod yn cyfarfod yn wythnosol. Roedd yn gyfle iddynt siarad a chymryd rhan mewn gweithgareddau fel coginio, gwnïo, gwersi Saesneg, dosbarthiadau cyfrifiadur, digwyddiadau cymdeithasol teuluol a theithiau diwrnod.
Yn anffodus, yn niwedd y 1980au, llosgodd y ganolfan i lawr, ond a hithau’n benderfynol, ffurfiodd Angela sefydliad newydd, Cymdeithas Gwasanaeth Cymunedol Tsieineaidd Caerdydd, a oedd unwaith eto’n darparu eiriolaeth, cyngor a digwyddiadau i’r boblogaeth Tsieineaidd gynyddol yng Nghaerdydd.
Yn ystod ei bywyd, ymgymerodd Angela hefyd â nifer o gyfrifoldebau gwirfoddol eraill. Rhoddodd gefnogaeth i Heddlu De Cymru gyda chyfieithu, daeth yn aelod o’r Cyngor Cydraddoldeb Hiliol, dechrau sefydlu’r Fynwent Tsieineaidd ym Mhantmawr, Caerdydd a gweithredodd fel mam “ddirprwyol” i o leiaf 15 o fyfyriwr Tsieineaidd benywaidd o dramor yn ystod gwyliau’r Brifysgol.
Yn anffodus, bu farw Angela yn 2016, ond mae ei holl waith caled o sefydlu cymuned gydlynol Tsieineaidd a chodi ei phroffil yng Nghaerdydd yn amlwg heddiw wrth i’r gymuned aros yn unedig ac yn gynhwysol yn amrywiaeth Caerdydd amlddiwylliannol.