Cyhoeddi trydedd plac porffor Cymru mewn seremoni Diwrnod Rhyngwladol y Merch

30th August 2019

Bydd Cymru’n dadorchuddio ei thrydedd Plac Porffor sydd yn dathlu cyflawniadau menywod rhyfeddol y genedl ar 11 Hydref, sef Diwrnod Rhyngwladol y Merch.

Bydd y plac yn anrhydeddu’r AS benywaidd cyntaf yng Nghymru, Megan Lloyd George, gyda phlac ar hen gartref ei theulu yng Nghricieth, ym Mhen Llŷn.

Megan Lloyd George oedd yr AS benywaidd cyntaf i etholaeth Gymreig, Ynys Môn, o 1929-1951 ac yn ddiweddarach Caerfyrddin o 1957-1966. Drwy gydol y cyfnod hwn, bu’n hyrwyddo menywod mewn ffyrdd arwyddocaol.

Yn ystod ei haraith gyntaf, siaradodd am dai gwledig a’r effaith yr oedd tai gwael yn ei chael ar fenywod ar Ynys Môn, megis y gyfradd uwch o farwolaethau o ganlyniad i TB ymhlith menywod o’u cymharu â dynion.

Ymgyrchodd dros gyflog cyfartal a mynnodd fod y Llywodraeth yn gwneud mwy i roi rôl gyfrifol i fenywod yn yr ymdrech ryfel.

Roedd hefyd yn aelod o Orsedd y beirdd yn yr Eisteddfod Genedlaethol (1935) ac yn Llywydd ymgyrch Senedd i Gymru ar ddechrau’r 1950au.

Enwebwyd Megan Lloyd George gan Eluned Morgan AC a Ffederasiwn Cenedlaethol Sefydliadau’r Merched yng Nghymru.

Rwy'n falch iawn bod Megan Lloyd George i'w choffáu gyda Phlac Porffor wedi ei godi yn ei chof ym Cricceith i dynnu sylw at ei stori anhygoel, na fydd llawer o bobl efallai yn ymwybodol ohoni.

“Bu Megan yn arwain y ffordd i fenywod mewn gwleidyddiaeth, gan iddi fod y fenyw cyntaf i gynrychioli sedd Gymreig yn Nhŷ'r Cyffredin. Roedd hi'n fentor i Aelodau Seneddol benywaidd o bob plaid, roedd yn aelod benywaidd cyntaf o Gomisiynwyr Eglwysi Cymru ac yn cefnogi datblygiad gwleidyddol Cymru.

“Arweiniodd hefyd fand bychan o Ryddfrydwyr Lloyd George yn y Senedd, gan siarad yn rheolaidd ar faterion fel amaethyddiaeth, materion Cymreig ac, yn gynyddol, hawliau merched.

Eluned Morgan
Aelod Cynulliad

Nod yr ymgyrch placiau porffor yw gwella'r gydnabyddiaeth a'r gwerthfawrogiad o fenywod eithriadol yng Nghymru. Maent yn arddangos ac yn anrhydeddu benywod ledled Cymru sydd wedi cael effaith hirdymor ar eu cymunedau ond heb cael eu dathlu’n flaenorol, neu wedi eu colli allan o'r llyfrau hanes yn gyfan gwbl!

"Fel elusen cydraddoldeb rhywiol, mae Chwarae Teg yn ymwybodol bod menywod yn haeddu cael eu cydnabod ar yr un raddfa ag y mae dynion wedi bod drwy gydol hanes. Mae cymaint o straeon am lwyddiannau merched yn aros i gael eu rhoi dan y chwyddwydr ac ysbrydoli cenedlaethau'r dyfodol.

"Amcangyfrifir bod 250 o blaciau glas yn coffáu ffigurau nodedig yng Nghymru, gyda'r mwyafrif llethol ohonynt yn amlygu cyflawniadau dynion, gyda dim ond oddeutu dwsin o eithriadau benywaidd. Mae’r Placiau Porffor yn ceisio mynd i'r afael â'r anghyfartaledd hwn a rhoi lle amlwg i fenywod mewn hanes.

Emma Tamplin
Partner Cydweithredu